Hybrida
Naamgeving Algemene kenmerken Diverse stijlen
Naamgeving
Zoals de naam al aangeeft, is de littera hybrida een mengschrift. Zij combineert de a 'in één verdieping' en de onder de regel zakkende s en f, typische kenmerken van de cursiva, met de uit de textualis vertrouwde rechte stokken van b h k l. Lieftinck onderkende als eerste de hybrida als een eigen schrifttype. Lieftinck 1954 spreekt overigens nog van littera bastarda.
|
schijn. dair du hanghes in
cruce mit groter dorheit. |
In de kubus van Gumbert valt de hybrida onder categorie H:
De littera hybrida kreeg een vaste vorm tijdens het Concilie van Konstanz (1414-18). In de jaren twintig van de vijftiende eeuw drong het nieuwe schrifttype ook in de Nederlanden door, en omstreeks 1450 blijkt het er een hechte plaats in de canon van schriftsoorten te hebben verworven. Verschillende categorieën boeken die vanwege hun functie oorspronkelijk alleen in textualis geschreven waren, komen dan vooral voor in hybrida.
Algemene kenmerken
Obbema 1996 wijst op het dubbel bereik van de littera hybrida: gebaseerd op de cursiva dan wel op de textualis. In het eerste geval werden de lussen onderdrukt en ontstond een schriftbeeld dat aan orde won. Bij het tweede werd de code van een verzorgde textualis gehandhaafd; het schrijven werd alleen iets vereenvoudigd. In de praktijk valt dit onderscheid echter vaak moeilijk te maken. Gewezen wordt op zwenkingen tussen de cursiva en hybrida in handschriften waarin laatstgenoemde schriftsoort als ideaalbeeld gegolden moet hebben. Zo kunnen hier en aan de stokletters nog lussen voorkomen. In de bovenstaande kubus van Gumbert wordt dit schrift aangegeven met C/H. Ten opzichte van de textualis is de hybrida een veel minder gebroken schrift.
Diverse stijlen
In het Frans-Bourgondische gebied zien we dat de typische cursiva die zich daar ontwikkeld heeft voor luxe boeken, ook zonder lussen geschreven wordt, of dat de lussen gereduceerd worden tot een vlag naar rechts. Dit type hybrida wordt ook wel Bourgondische bâtarde genoemd. Het onderstaande voorbeeld is ontleend aan een handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden dat stamt uit het derde kwart van de vijftiende eeuw:
|
ueille encores que les ampoules dessus
dictes ne se depiechent point pour le mouuement de leaue ne pour hurter |